Halloween nel Sud Sardegna: Is Animeddas, tradizione del Sarrabus

- IS ANIMEDDAS
🇬🇪 Sardo / 🇮🇹 Italiano
🇬🇪 [srd] Po nosu sardus sa morti est una cosa mìstica, ndi teneus timoria, cuscièntzia, piedadi, riverentzia manna. Is ritus e is usàntzias asuba de sa morti funt medas e mudant de bidda in bidda, ma sa prus manna parti de custas arruit in sa dì de s’ùrtimu de Mes’e Ladàmini.
In su Sàrrabus-Gerrei (e in su in prus de totu s’àrea chi naraus de cultura campidanesa) is piciocheddus andant de domu in domu narendi “Mi ddas fais is animeddas?” opuru in calincuna bidda de su Gerrei “Is Animeddas, Is Animeddas de su Prugadòriu, chi no si ndi ‘onais atacaus agitòriu!” pedendi unu donu chi po sa traditzioni podit essi pabassinus, mandarinus, mèndulas, nuxis, caramellas, limonis, castàngias, pani o arenadas, frutu dedicau a is mortus. Is prus pòburus, unu tempus, aici po donai calincuna cosa, lassant cìxiri e pisu. No est su donu materiali cantu prus s’intzinnu de caridadi a tenni unu sentidu particulari poita est fatu “a friscura de is mortus”, aici cumenti candu si donat su “pan’e ànimas” po is missas de su mesi o de s’annu o candu si lassat unu frori me in is tumbas.
Sa dì sceddada po Is Animeddas est antiga meda, difatis su 31 de Mes’e Ladàmini est una dì sacra po su in prus de is pòpulus indoeuropeus e est acapiau a cultus paganus cumenti cussu celticu de su Samhain chi alabat sa morti e su pàsiu de sa natura. Sa bènnida de su cristianèsimu no nd’at bogau totus custas traditzionis ma dd’as at amesturadas cun cussa de sa Festa de Dònniasantu e s’Arremonamentu de Is Mortus a sighidura, po cussu ca in calincunu comunu Is Animeddas ddas faint in custas duas diis e no s’ùrtimu de Mes’e Ladàmini.
🇮🇹 [ita] Per noi sardi la morte è qualcosa di mistico, se ne ha timore, consapevolezza, pietà, estrema riverenza. I riti e le usanze legate ad essa sono infiniti e variano da paese a paese, ma la maggior parte di esse ricade nella giornata del 31 ottobre.
Nel Sarrabus-Gerrei (e più o meno di tutta l’area culturalmente “campidanese”) i bambini passano di casa in casa recitando la formula “Mi ddas fais is animeddas?” oppure in alcuni paesi del Gerrei “Is Animeddas, Is Animeddas de su Prugadoriu, chi no si ndi ‘onais atacaus agitoriu!”, chiedono un piccolo dono che per la tradizione consiste in pabassinus, mandarini, mandorle, noci, caramelle, limoni, castagne, pane o melagrane, tipico frutto votato ai morti. I più poveri un tempo, pur di donare, regalavano ceci e fagioli. Non il dono materiale quanto più il gesto caritatevole ha un significato particolare in quanto è fatto “a friscura de is mortus” ossia “a sollievo/per la pace dei morti”, esattamente come dare “su pan’e animas” per i trigesimi e anniversari di morte o deporre un fiore sulle tombe.
Il giorno scelto per Is Animeddas ha origini remote, infatti il 31 ottobre è un giorno sacro per la maggior parte dei popoli indoeuropei ed è legato a culti pagani come quello celtico del Samhain che celebra la morte e la quiete della natura. L’avvento del cristianesimo non ha cancellato completamente queste tradizioni ma le ha più o meno integrate con quella di Ognissanti il 1° novembre e la ricorrenza dei defunti il giorno dopo, tant’è che in alcuni comuni Is Animeddas si svolgono in queste due giornate e non il 31 ottobre.
Si ringrazia per i testi Danilo Melis – Limen Sarrabus Gerrei